اختلال روان تنی یا سایکوسوماتیک به معنای وجود علائم جسمی و دردهایی است که علت آن مسائل و مشکلات روانی و روحی است. در این اختلال، افراد به شدت احساس درد می‌کنند، اما هیچ علت آشکاری برای این علائم وجود ندارد و آزمایش‌ها و تست‌های پزشکی نتایج طبیعی نشان می‌دهند.
در مورد اختلال روان تنی بیشتر بدانید
بیماری روان تنی یا سایکوسوماتیک، دردهایی هستند که ناشی از تنش، فشار روانی، استرس مزمن یا سرکوب فشارهای روانی در بدن ایجاد می‌شوند. این دردها و علائم جسمی واقعی هستند، اما هیچ منشا جسمی قابل شناسایی ندارند. بنابراین، درمان با داروها و روش‌های پزشکی معمولا کارآمدی ندارد. به جای آن، روش‌های درمانی مبتنی بر روانشناسی و متمرکز بر کاهش تنش و استرس، مدیریت اضطراب و بهبود روابط و روحیه موثرتر هستند.
اختلال سایکوسوماتیک یا روان‌تنی در گروه اختلالات اضطراب قرار می‌گیرد. در این حالت، استرس‌ها و اضطراب‌ها به صورت دردهای جسمانی و فیزیکی بروز پیدا می‌کنند. این اختلال معمولا در افرادی با بازه سنی ۱۸ تا ۴۰ سالگی رخ می‌دهد. علائم مشترک این اختلال شامل دردهای متنوع بدون علت عضوی، مشکلات گوارشی، تنگی نفس، خستگی غیرمعمول و عدم توانایی در توجه به فعالیت‌های روزمره است. درمان این اختلال شامل مشاوره روانشناختی، ترکیبی از درمان‌های روان‌درمانی و در برخی موارد مصرف داروها است.
انواع اختلال روان تنی
اختلال هیپوکندریا، اختلال تبدیلی، اختلال سایبر کندریا و اختلال جسمانی‌سازی از انواع اختلالات روان‌تنی هستند.
اختلال هیپوکندریا
افراد مبتلا به اختلال هیپوکندریا یا خودبیمارانگاری هر ناراحتی کوچکی را به یک بیماری جدی و سخت تعبیر می‌کنند. حتی اگر شواهد کافی برای وجود آن بیماری وجود نداشته باشد.
اختلال تبدیلی
اختلال تبدیلی، یک نوع اختلال روان‌تنی است که به صورت دردهای مزمن و شدید در بدن فرد بروز می‌کند، اما هیچ منشا جسمی قابل شناسایی ندارد. این دردها و علائم جسمی عمدتا ناشی از فشارهای روحی و تنش درونی هستند و حالات روحی فرد نقش مهمی در شدت و تغییر این دردها دارند.
مطالعات نشان داده است که افسردگی در بسیاری از افراد مبتلا به اختلال تبدیلی همراه با دردهای مزمن در بخش‌های مختلف بدن است. این دردها هنگامی که حالت روحی فرد بهبود می‌یابد، کمتر می‌شوند.
بیشتر بخوانید: اختلالات اضطرابی
اختلال سایبر کندریا
در این اختلال، فرد با مطالعه و آگاهی از نشانه‌های بیماری، به خود تلقین می‌کند که این نشانه‌ها را دارد، حتی در صورتی که شواهد قطعی برای وجود آن بیماری وجود ندارد. این تلقین به افزایش اضطراب و نگرانی فرد منجر می‌شود و ممکن است به پیگیری‌های پزشکی زیاد و آزمایش‌های مکرر منجر شود. تصور بیماری و افزایش اضطراب نشانه‌ها را تشدید کرده و فرد را دچار این اختلال می‌کند.
اطلاعات و آگاهی در مورد بیماری‌ها و علایم آنها در حالت کلی می‌تواند مفید باشد، اما استفاده نادرست از این دانش می‌تواند مشکل‌ساز باشد. اگر فرد به طور مفرط به مطالعه بیماری‌ها و علایم آنها بپردازد و همه علایم را به خود تعمیم دهد، ممکن است وضعیت اضطراب و استرس را تشدید کند و نشانه‌های خیالی را تجربه کند.
اختلال جسمانی‌سازی
اختلال جسمانی‌سازی یک اختلال روانشناختی است که در آن افراد به صورت مداوم از مشکلات فیزیکی و جسمی شکایت می‌کنند، در حالی که هیچ علت فیزیولوژیکی آن مشاهده نمی‌شود. این افراد ممکن است با درد بدون علت، تنگی نفس، خستگی، مشکلات گوارشی و سایر علائم جسمی مشابه دست و پنجه نرم کنند.
علل اختلال جسمانی سازی هنوز به طور کامل مشخص نشده‌اند، اما عوامل روانی مانند استرس، اضطراب، تجربه تروماتیک و مشکلات روحی می‌توانند نقش داشته باشند. این اختلال می‌تواند تاثیرات منفی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشد.
علائم اختلال روان تنی
در زمینه دردها و اختلالات روان‌تنی، وجود رابطه زمانی نزدیک بین عوامل روانشناختی و بیماری طبی، تداخل اختلالات سایکوسوماتیک در روند درمان مشکلات طبی و تاثیر مستقیم مشکلات روانی بر بهبود یا تشدید علائم بیماری می‌تواند نشانه‌هایی باشند که به وجود اختلالات روان‌تنی اشاره می‌کنند.
بیشتر بخوانید: درمان اختلال دوقطبی با نوروفیدبک
روش‌های درمان اختلال روان‌تنی
مراجعه به روانشناس، رفتار درمانی، یوگا درمانی، ماساژ، دارو درمانی و ورزش از جمله روش‌های درمان این اختلال هستند.
مراجعه به روانشناس
مراجعه به روانشناس می‌تواند یکی از راه‌های موثر در این زمینه باشد. روان‌درمانگران با گوش دادن به مشکلات بیماران، آنان را در فرایند درمانی یاری می‌دهند. تراپیست معمولا با استفاده از روش‌های مدیریت استرس، مهارت‌های ارتباطی، مدیریت بحران، آموزش راهکارهای مقابله با استر و… به بیماران کمک می‌کند.
رفتار درمانی
رفتار درمانی یک شاخه از روانشناسی است که به فرد کمک می‌کند کنترل بر افکار و رفتارهای خود را به دست آورد. این روش به افراد کمک می‌کند تا موقعیت‌هایی که منجر به ایجاد افکار و احساسات منفی می‌شوند را با موفقیت پشت سر بگذارند.
یوگا درمانی
یوگا درمانی متدی است که اصول و تمریناتی را با هدف بهبود و حفظ سلامت روانی و جسمی استفاده می‌کند. این روش به عنوان یک تکنیک تکمیلی و کمکی در درمان برخی اختلالات و بهبود عمومی سلامت مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما درمان برای تمامی بیماری‌ها و دردها به صورت یک دستور العمل عمومی نمی‌تواند تلقی شود و باید همواره با توجه به وضعیت فرد و توصیه پزشک تعیین شود.
یوگا درمانی از طریق تمرینات فیزیکی، تنفس، مراقبه و آرامش و تمرینات تمرکز توانایی‌های روانی و جسمی را تقویت می‌کند. با تمرین منظم یوگا درمانی، می‌توان اثرات مثبتی بر سلامت روانی و جسمی داشت. از جمله:
۱. کاهش استرس و اضطراب: تمرینات یوگا درمانی شامل روش‌های تنفسی و تکنیک‌های آرامش‌بخش است که می‌توانند به کاهش استرس و اضطراب کمک کنند و ذهن را آرام کند.
۲. تقویت عضلات و افزایش انعطاف پذیری: تمرینات فیزیکی یوگا درمانی، از جمله حرکات کششی، تقویتی و تمرینات تعادل، می‌توانند عضلات را تقویت و انعطاف پذیری را افزایش دهند.
۳. بهبود تمرکز و حافظه: تمرینات تمرکز یوگا درمانی می‌توانند بهبود تمرکز و حافظه را تسهیل کنند.
۴. کاهش دردهای موضعی: برخی تمرینات یوگا درمانی در کاهش دردهای موضعی مانند دردهای عضلانی و مفصلی موثر است.
بیشتر بخوانید: درمان اختلال خواب در نوجوانان
ماساژ درمانی
ماساژ درمانی می‌تواند، راهکار موثر برای تسکین دردهای سایکوسوماتیک باشد. این روش با شل کردن عضلات و رگ‌های عصبی، به آرامش کمک می‌کند. در طب سنتی، ماساژ به عنوان یک راه برای تسکین درد و آرامش بدنی شناخته شده است. بنابراین، امتحان کردن ماساژ به عنوان یکی از روش‌های درمان اختلالات روان‌تنی می‌تواند مفید باشد.
ورزش
به طور کلی، ورزش دارای تاثیرات مثبت بر سلامت روان است. انجام مداوم ورزش می‌تواند در بهبود روحیه و کاهش احساسات منفی مانند افسردگی موثر باشد. همچنین، ورزش منجر به آرامش ذهن و افزایش سطح انرژی و انگیزه می‌شود و به بهبود وضعیت فیزیکی کمک می‌کند. بنابراین، ورزش می‌تواند یک گزینه مفید برای رهایی از اختلالات سایکوسوماتیک و تقویت بهبود علایم جسمی و روحی باشد.
دارو درمانی
در بسیاری از موارد، مصرف مسکن‌ها می‌تواند در تسکین و مدیریت دردهای ناشی از اختلالات سایکوسوماتیک مفید باشد. این داروها می‌توانند در کاهش درد و افزایش کیفیت زندگی بیماران کمک کند. با این حال، مصرف مسکن‌ها به تنهایی راهکاری برای درمان قطعی مشکل نیست و نیاز به مدیریت درد به صورت جامع است. مصرف مسکن باید با رعایت دستورات و دوزهای توصیه شده انجام شود.
نتیجه‌گیری
اختلال روان تنی عبارت است از یک وضعیت که همراه با اختلالات روانی و علائم جسمی همراه است. این مشکل می‌تواند ناشی از فشارهای روانی، استرس، اضطراب، افسردگی و سایر عوامل باشد. افراد مبتلا به اختلال روان‌تنی ممکن است علائمی مانند دردهای بدن، خستگی، مشکلات خواب، کاهش اشتها و مشکلات گوارشی داشته باشند. برای درمان این اختلال، روش‌های متنوعی مانند درمان روانشناختی، مداخلات رفتاری و در صورت لزوم، داروها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
