اختلال دوقطبی یک بیماری روحی است که با دورههای شیدایی و افسردگی مشخص میشود. این دورهها هرکدام برای چند هفته و یا چند ماه ممکن است ادامه پیدا نماید. تشخیص اختلال دوقطبی تنها بر اساس معیارهای بالینی است که روانپزشک باید آنها را مورد بررسی قرار دهد. در این نوشته، در خصوص دلایل، علائم، تشخیص و روشهای درمان این اختلال صحبت میکنیم.
اختلال دو قطبی در کودکان و نوجوانان
مطالعات نشان میدهد که حدود ۴ درصد از افرادی که کمتر از ۱۸ سال دارند از جمله کودکان زیر ۵ سال به اختلال دو قطبی مبتلا هستند که بیشتر در دورههای افسردگی مورد شناسایی قرار میگیرند. نوسانات عاطفی و رفتاری در دورهی کودکی و نوجوانی امری متداول است و در اکثر موارد نشانهی یک بیماری و یا مشکل در سلامت روحی نیست. همهی کودکان و نوجوانان دورههای سختی را ممکن است تجربه کنند که دچار عصبانیت، بیش فعالی و یا رفتارهای هیجانی شوند. این رفتارها که ممکن است به صورت دورهای تکرار شود و لزوماُ نشانهای از اختلال دو قطبی نیست اما در صورتی که کودک یا نوجوان شما با علائم جدی از دورههای شیدایی و افسردگی روبرو است باید جهت ارزیابیهای بیشتر با روانشنان کودک و نوجوان مشورت داشته باشید.
بیشتر بخوانید: درمان اختلال خواب در نوجوانان
دلایل اختلال دو قطبی در کودکان و نوجوانان
اختلال دوقطبی در کودکان نادر است. در گذشته کودکانی که دچار تغییرات شدید در خلق و خو بودند به عنوان اختلال دوقطبی تشخیص داده میشدند اما در حال حاضر مشخص شده است که این کودکان معمولا به سمت افسردگی پیشرفت میکنند و اکنون در طبقه بندی اختلالات خلقی طبقه بندی میشوند. دلایل اصلی که باعث اختلال دوقطبی در کودکان و نوجوانان میشود عبارتند از:
۱. وراثت: دو سوم افرادی که مبتلا به اختلال دو قطبی میشوند دارای یک فرد در بستگان درجه یک خود هستند که مبتلا به این اختلال است.
۲. مصرف برخی داروها و مواد مخدر مانند کوکائین، آمفتامین، داروهای ضد افسردگی، سموم محیطی مانند سرب
۳. برخی از اختلالات تیروئید میتواند علائم مشابه اختلال دوقطبی را در کودکان و نوجوانان ایجاد کنند.
۴. تجربهی یک رویداد استرس آور مانند مرگ عزیزان و یا سوء استفاده در دورهی کودکی میتواند منجر به بروز این اختلال در کودکان و نوجوانان شود.
بیشتر بخوانید: اختلال روانتنی
علائم اختلال دو قطبی در فاز شیدایی در کودکان و نوجوانان
کودکان مبتلا به اختلال دو قطبی در فاز شیدایی بیشتر تحریک پذیر بوده و ممکن است رفتارهای مخرب از خود بروز دهند (در بزرگسالان این دوره به صورت رفتارهای شادی آور بروز مینماید) برخی از علائم که کودکان و نوجوان در طی دورهی شیدایی ممکن است تجربه کند شامل این موارد میشود:
- شادی بیش از حد که با وقایع بیرونی متناسب نیست.
- انرژی بسیار زیاد
- تحریک پذیر بودن و بدخلقی
- نافرمانی و عدم پیروی از قوانین منزل و مدرسه
- بی حوصله بودن
- صحبت سریع
- حواس پرت بودن
- باور با این موضوع که دارای مهارتها و قدرتهای غیرواقعی است.
- نوشیدن الکل، مصرف مواد مخدر و یا داشتن رابطه جنسی
- انجام فعالیتهای خطرناک بدون فکر
علائم دورهی اختلال دوقطبی در فار افسردگی در کودکان و نوجوانان
- احساس غم بدون دلیل
- بی علاقه شدن نسبت به فعالیتهایی که قبلا از آن لذت میبرد
- گریههای بدون دلیل
- تحریک پذیر بودن
- کم شدن انرژی
- اختلال در خواب
- کاهش علاقه نسبت به دوستان و همکلاسی و عدم تمایل جهت رفتن به مدرسه
- احساس شکست
- اختلال در تمرکز و حافظه
- عملکرد ضعیف در مدرسه
- بیان نکات منفی نسبت به خود
- کم خوری و یا اشتهای زیاد
- صحبت در مورد مرگ و خودکشی (این مورد در نوجوانان بیشتر از کودکان دیده میشود)
- بروز برخی علائم حسمانی مانند سردرد، دل درد، درهای عضلانی، خستگی
بیشتر بخوانید: اختلال اضطراب فراگیر
نحوه تشخیص اختلال دو قطبی در کودکان و نوجوانان
بر اساس شواهد در صورتی که اختلال دوقطبی از سنین کودکی و نوجوانی تشخیص داده شود با درمانهای مناسب میتوان از انتقال آن به دوره ی بزرگسالی پیشگیری کرد. علائمی که پیشتر ذکر کردیم میتواند در بیماریهایی مانند اختلال کمبود توجه/بیش فعالی، اوتیسم، اختلالات رفتاری، اختلال اضطراب، افسردگی و یا پس از تجربههای تروماتیک رخ بدهد. بنابراین تشخیص اختلال دو قطبی در کودکان و نوجوانان نیاز به تجربه و تخصصهای مرتبط دارد.
تشخیص این اختلال در کودکان و نوجوانان کمی پیچیده است و به چندین جلسه ارزیابی نیاز دارد. هیچ آزمایش پزشکی، ژنتیکی و یا تصویربرداری مغزی وجود ندارد که بتواند این اختلا را به صورت دقیق تشخیص دهد. به همین دلیل در صورتی که فرزند شما دورهایی از نوسانات اخلافی شامل افسردگی و مشکلات رفتاری جدی دارد باید به یک متخصص در حوزه ی روانپزشکی کودک و نوجوان مراجعه نمائید.
روانپزشک با معاینات فیزیکی، سوالاتی در مورد زندگی فعلی، ارتباط با اعضای خانواده و گذشتهی کودک میتواند انواع اختلالات روحی را تشخیص دهد. انجام آزمایش خون برای رد برخی بیماریها که ممکن است علائم مشابه را ایجاد کند پیشنهاد میشود. هر زمان که کودک و یا نوجوان شما بدون دلیل، احساس غم و اندوه داشت و یا در مورد مرگ و خودکشی صحبت کرد باید در اولین فرصت به یک روانپزشک کودک و نوجوان مراجعه نمائید.
درمان اختلال دو قطبی در کودکان و نوجوانان
از حدود ۱ دههی گذشته روشهای ارزیابی و درمان اختلالات قطبی در کودکان و نوجوانان پیشرفتهای بسیاری داشته است. درمان اختلال دو قطبی در کودکان و نوجوانان شامل استفاده از دارو و روان درمانی است. داروهایی تجویزی عبارتند از:
- آنتی سایکوتیکهای نسل دوم (شامل: آریپیپرازول، لوراسیدون، اولانزاپین، کوئتیاپین، ریسپریدون و زیپراسیدون)
- داروهای تثبیت کننده خلق و خو (شامل: لیتیوم و برخی داروهای ضد تشنج مانند دیوالپروکس، لاموتریژین و کاربامازپین)
- داروهای ضد افسردگی
روان درمانی
روان درمانی هم به صورت فردی و هم یه صورت جلسات گروهی به همراه خانوادهها انجام میشود تا والدین بتوانند با عوارض این بیماری آشنا شوند.در صورتی که داروهای تجویز شده به درستی مصرف شود و دورههای روان درمانی به صورت منظم پیگیری شود میتوان این بیماری را در سنین پایین درمان نمود و از انتقال آن به بزرگسالی پیشگیری کرد.
نتیجهگیری
اختلال دوقطبی، یک بیماری روانشناختی است که با دورههای شیدایی و افسردگی شناخته میشود. برای درمان این اختلال از دارو درمانی و روان درمانی استفاده میشود.
